Καλημέρα και πάλι! Σαν να βάρυνε λιγάκι το πράγμα χθες με την ταινία του Innaritu, οπότε είπα σήμερα να το περάσω λίγο στο πιο κλασσικό. Πριν όμως πάω στην πρώτη κινηματογραφική έννοια του τρόμου, όπως αυτή παρουσιάζεται μέσα από το “Nosferatu”, έχω να δηλώσω κάτι. Χθες είδα στο φεστιβαλ την ταινία του Pasolini, “Salo, or 120 Days of Sodom”. Σε αντίθεση με όσα είχα ακούσει, δεν ήταν το περιεχόμενο που με σόκαρε, αλλά ο λόγος για τον οποίο του έδωσε τόσο μεγάλη έκταση. Το βρήκα τρομερά υποκριτικό και προκλητικό το όλο στήσιμο, σαν να ήθελεα απλά να προκαλέσει. Ωραία η ιδέα να ταυτίσει τον φασισμό, με την ικανότητα και τη δυνατότητα όσων βρίσκονται στην εξουσία να κάνουν οτι γουστάρουν σε όποιον γουστάρουν, αλλά προσωπική μου εκτίμηση είναι οτι η ταινία είχε εξαντληθεί ήδη στο πρώτο 20λεπτο. Από εκεί και πέρα ο Pasolini μου φάνηκε σαν να ήθελε (και τελικά κατάφερε) να σοκάρει τα πλήθη με κάτι που δεν είχαν ποτέ ξαναδεί, και να μείνει στην ιστορία ως μια από τις σοκαριστικότερες-πολιτικές-ουσιαστικά ταινίες, ever. Too much effort για κάτι που θα μπορούσε να αποτελεί πραγματικά μια σπουδαία ταινία…Ενδεχομένως να ανέβει στο blog για να δω και τις δικές σας απόψεις επί του θέματος.
Στα σημερινά μας τώρα…
Βασισμένο στην ιστορία του κόμη Dracula, γραμμένη από τον ιρλανδό Bram Stoker το 1897, η ταινία πραγματεύεται την ύπαρξη και την δράση ενός περίεργου πλάσματος που ζει σε έναν πύργο στην Τρανσυλβανία, του count Orlok. Όταν μια μέρα ένας νεαρός φτάσει στην μεγαλοπρεπή κατοικία του για θέματα αγοραπωλησίας ενός σπιτιού, θα συνειδητοποιήσει σύντομα οτι ο count Orlok είναι στην πραγματικότητα ένα vampire που διψάει για αίμα. Εγκλωβισμένος καθώς θα παραμείνει στον απομονωμένο πύργο, η ατυχία του δε θα σταματήσει εκεί. Ο count Orlok θα ξεκινήσει ένα ταξίδι προκειμένου να βρεί και να κάνει ‘δική του’ την γυναίκα του νεαρού Hutter, την Ellen, καθώς μια και μόνο φωτογραφία της θα είναι ικανή να φουντώσει την δίψα του ακόμα περισσότερο…
Η ταινία του Murnau βρίσκεται στο μεταίχμιο της εξπρεσιονιστικής περιόδου, αλλά καταφέρνει να εκμεταλευτεί ακόμα και τότε στο έπακρο, όλες τις οπτικές και καλλιτεχνικές δυνατότητες που προσέφερε το συγκεκριμένο ρεύμα στον κινηματογράφο. Η ταινία είναι φυσικά ασπρόμαυρη και στην προκειμένη περίπτωση η χρήση του “κιαροσκούρου” είναι κάτι παραπάνω από επιτυχημένη. Με τον όρο κιαροσκούρο εννοούμε την έντονη αντίθεση ανάμεσα στο σκούρο μαύρο, και το πιο φωτεινό λευκό, και αποτέλεσε ένα από τα βασικότερα-αν οχι το βασικότερο- εργαλείο του γερμανικού εξπρεσιονισμού.
Ο “Νosferatu” αποτέλεσε ένα από τα κορυφαία δημιουργήματα στην ιστορία του κινηματογράφου, οχι μόνο εξαιτίας της καλλιτεχνικής του αξίας, αλλά επίσης γιατί αποτέλεσε την πρώτη ουσιαστικά ολοκληρωμένη ταινία τρόμου. O coun Orlok με τα μυτερά αυτιά, τα δόντια τρωκτικού, το καμπουριαστό ανάστημα και τα γαμψά νύχια, αποτελούσε μια απόλυτα φρικιαστική μορφή (εάν αναλογιστούμε οτι πρόκειται και για μια ταινία του 1922) και χαρακτηριζόταν από κάτι το μεταφυσικό σχεδόν. Παράλληλα το εξωπραγματικό του παρουσιαστικό ενίσχυε ακόμη περισσότερο και το παιχνίδι των σκιών του Nosferatu πάνω στους τοίχους και τις επιφάνειες, δημιουργώντας ένα δυσοίωνο κλίμα απειλής, που σπάνια συναντάει πια κανείς ακόμα και σε ταινίες του σήμερα.
Η διαφορά της ταινία του Murnau με αυτή του έταιρου γερμανού Werner Herzog, ο οποίος σκηνοθέτησε και πάλι τον Nosferatu το 1979, αλλά και με τον “Dracula” του Coppola το 1992, είναι οτι ο Nosferatu παρουσιάζεται στην πιο αρχετυπική του διάσταση, σε μια πρώτη original μορφή και στο πλαίσιο μιας μεταφυσικής κατάστασης. Αντίθετα το πλάσμα του Herzog χαρακτηρίζεται από μια πιο ουμανιστική διάσταση. Είναι ένα ον μέσα στη μοναξιά, που αποζητά την αγάπη και την συντροφικότητα. Στο άλλο άκρο συναντάμε τον Dracula ο οποίος εκφράζει τις καθαρά γήινες ανάγκες μέσα από την ακόρεστη επιθυμία για ερωτική συνέρευση και καθαρό σεξ.
Να αναφέρω κάπου εδω οτι η ταινία είναι βουβή. Στο background ακούγεται η χαρακτηριστική μουσική που έμπαινε μεταγενέστερα σ’αυτές τις ταινίες, αλλά νομίζω οτι αυτό δε θα ξενίσει όσους αποφασίσουν να την δούν. Η σκηνοθεσία της και το παιχνίδι με τις σκιές αποτελούν βασικά στοιχεία που την κάνουν εύκολη στο να την παρακολουθήσει κάποιος. Μέσω στυλιζαρισμένων κινήσων, στησίματος και γενικότερης παρουσίας του Nosferatu, επιτυγχάνεται ένα ιδιαίτερο αποτέλεσμα που σε συνδυασμό με την δυναμική παρουσία των σκιών που μοιάζουν να κινούνται από μόνες τους, δημιουργούν ένα φιλμ ταυτόχρονα κλασσικό και πρωτοποριακό.
Όλο αυτό το αίσθημα του φρικιαστικού και γκροτέσκου πλάσματος, εντείνεται ακόμη περισσότερο από τους πιστούς του ακόλουθους, τους αρουραίους. Όταν φτάνει στην πόλη προς εύρεση της νεαρής Ellen ο Nosferatu βγαίνει από το αμπάρι μαζί με τις ορδές των απαίσιων τροκτικών που τον ακολουθούν, σε μια από τις πιο χαρακτηριστικές σκηνές της ταινίας. Λίγο καιρό μετά ολόκληρη η πόλη ‘αρρωσταίνει’ από πανώλη και τα φέρετρα κυριαρχούν σε κάθε δρόμο, σε κάθε γωνία. Πολλοί έχουν υποστηρίξει οτι ολόκληρη η ταινία του Murnau είναι μια αλληγορία πάνω στην φρίκη του ‘Α Παγκοσμίου Πολέμου, και οτι πιο συγκεκριμένα η αναφορά στην πολή που πεθαίνει είναι μια έμεση νύξη για τα αμέτρητα θύματα του.
Μια ακόμη διάσταση που δίνεται στον κόμη Orlok είναι η σχέση που φαίνεται να διατηρεί κατά κάποιον τρόπο τηλεπαθητικά, με τον λόγο του ερχομού του στην πόλη, την Ellen. Σε διάφορες στιγμές της ταινίας τα βλέματα, η στάση του σώματος, ακόμα και οι εκφράσεις που παίρνουν οι δυο χαρακτήρες ακόμα και όταν βρίσκονται σε διαφoρετικά μέρη, μοιάζουν σαν να μοιράζονται κάτι κρυφό. Ουσιαστικά η Ellen μοιάζει σαν να περιμένει την εμφάνιση του σκοτεινού αυτού πλάσματος, ενώ διακατέχεται από αντιφατικά συναισθήματα: αποστροφή, έλξη, φόβο και λαγνεία. Δεν φτάνει σε καμία περίπτωση τα όρια του Coppola, αλλά υποβόσκει μια ερωτική έλξη επειδή κυρίως είναι μοιραίο να ‘μολυνθεί’ μετά το δάγκωμα του Nosferatu και αυτό μοιάζει να το ξέρει πολύ καλά. Η πιο χαρακτηριστική ίσως σκηνή που συνοψίζεται όλο αυτό, είναι λίγο πριν το τέλος όταν συνειδητοποιεί οτι ο κόμης είναι έξω από το δωμάτιό της, και ακουμπά με δύναμη το χέρι της πάνω στην καρδιά της, ως ένδειξη του τρόμου που νοιώθει. Παρόλα αυτά η συγκεκριμένη κίνηση αποτελεί ένα σκηνοθετικό εύρημα του Murnau, καθώς πέρα από την καρδιά η γυναίκα μοιάζει να πιάνει και το…στήθος της. Όταν μάλιστα λίγο μετά η σκιά από το χέρι του Nosferatu φαίνεται να αρπάζει την καρδιά/στήθος της Ellen και αυτή να τινάζεται μπροστά σχεδόν σαν από ηδονή, το πράγμα μοιάζει ξεκάθαρο και ιδιοφυές.
Ο “Nosferatu” είναι μια εξαιρετικά δομημένη ταινία, με κλασσικό story, εντυπωσιακά σκηνικά ειδικά για μια εποχή όπως τότε, και την επίδραση του γερμανικού εξπρεσιονισμού ξεκάθαρη και καθοριστική. Δείτε την εάν θέλετε να παρακολουθήσετε μια ταινία διαφορετική και υπέροχα εκτελεσμένη.
http://www.youtube.com/watch?v=ZxlJxDr26mM&feature=related
Η ταινία υπάρχει και σε HD ολόκληρη στο Υoutube.
TRIVIA
- Στην πραγματικότητα πολλές σκηνές με τον count Orlok γυρίστηκαν το πρωί, με αποτέλεσμα κάτι κάτι να φαίνεται πολύ έντονα στο ασπρόμαυρο φιλμ. Για τον λόγο αυτό σε restored versions έχει χρησιμοποιηθεί το μπλέ χρώμα για να αποδωθεί η νύχτα.
- Συνολικά ο Nosferatu εμφανίζεται γύρω στα 9 λεπτά σύνολο στην ταινία.
- Ο Murnau έβρισκε τον ηθοποιό Max Schreck που υποδυόταν τον Nosferatu εξαιρετικά άσχημο, και οτι μόνο τα μυτερά αυτιά και τα μεγάλα δόντια, θα αρκούσαν για το επιθυμητό αποτέλεσμα.
Cinestalmeni 